อัตติล่า (Attila the Hun)
กษัตริย์ของชาวฮัน (Hun) ช่วงปี 434-453 ชาวฮันเป็นชาวเผ่าเร่ร่อนที่อยู่ในบริเวณเอเชียกลางและคอเคซัส อัตติล่าเป็นผู้ที่นำชาวฮันบุกยุโรปและเปอร์เซียหลายครั้ง
อัตติล่า ประสูติประมาณปี 406 ในอาณาจักรฮัน (Hunnic Empire) ซึ่งอยู่บริเวณฮังการีและยุโรปตะวันออก พระองค์เป็นลูกของมันด์ซุคัส (Mundzucus) ซึ่งเป็นชนชั่นสูงของอาณาจักร แต่ไม่แน่ชัดว่าเขามีตำแหน่งเป็นอะไร แต่ว่ามันด์ซุคัสมีพี่น้องอีกสองคน คือ อ๊อคตาร์ (Octar) และลุก้า (Ruga) ทั้งสามพระองค์อาจจะร่วมกันปกครองอาณาจักร
อัตติล่า มีพี่น้องคนหนึ่งชื่อว่า เบิลด้า (Bleda)
อัตติล่า ถูกเรียกว่า เอ็ตเซิ้ล (Etzel) ในหนังสือเพลงกวีเนบีลุง (Nibelungenlied) และมีชื่อว่า อัตลิ (Atli) ในตำนานของไอส์แลนด์
434 หลังรุก้า (Ruga) สวรรคต, อัตติล่า และเบิลด้า ขึ้นเป็นกษัตริย์ของอาณาจักรฮันร่วมกัน ซึ่งดินแดนของพระองค์กว้างใหญ่จากเขตจากเทือกเขาแอปส์ (Alps) ไปจนถึงทะเลแคสเปี้ยน (Caspian sea)
435 สนธิสัญญามาร์กัส (Treaty of Margus) ในสมัยของจักรพรรดิธีโอโดเซียส ที่ 2 (Theodosius II) อาณาจักรไบแซนไทน์ ทำสนธิสัญญามาร์กัสกับอาณาจักรฮัน โดยโรมันตกลงจ่ายบรรณาการณ์ให้กับอาณาจักรฮัน ปีละ 350 ปอน์ดทองคำ
เมื่อทำสนธิสัญญากับอาณาจักรโรมันแล้ว ฮันก็หันไปโจมตีอาณาจักซัสเซนิด (Sassanid Empire) แต่ว่าก็ไม่สามารถเอาชนะชาวซัสเซนิดได้
440 กองทัพฮันเข้าโจมตี คาสตร้า คอนสแตนเทีย (Castra Constantia) ในฮังการี ซึ่งเป็นของอาณาจักรโรมัน โดยอ้างว่าฝ่ายโรมันละเมินสนธิสัญญามาร์กัส เหตุการณ์นี้ทำให้โรมันมีการสร้างกำแพงขึ้นริมฝังแม่น้ำดานูบ (Danube)
441 กองทัพอัตติล่า สามารถยึด Viminacium, Singidunum (เบลเกรด), Sirmium มาจากโรมันได้
บุกอาณาจักรไบแซนไทน์ (Byzantine Empire)
443 เข้าโจมตีโรมันอีกครั้ง โดยเข้าโจมตีเมือง Ritiara, Naissus โดยในการรบครั้งนี้กองทัพฮันมีการนำเครื่องเหวียงหิน (siege tower) และเครื่องตีประตูเมือง (battering rams) มาใช้ด้วยเป็นครั้งแรก
แต่การโจมตีของฮันต้องหยุดเมื่อพวกเขาบุกไปจนถึงคอนสแตนติโนเปิ้ล แต่ว่าไม่สามารถที่จะทลายกำแพงเมืองที่หน้าสองชั้นเข้าไปได้
จักรพรรดิธีโอโดเซียส ที่ 2 ก็ได้ส่ง อนาโตเลียส (Anatolius) เป็นทูตมาเจรจาสันติภาพ โดยครั้งนี้อาณาจักรไบแซนไทน์ ยอมจ่ายบรรณาการณ์เป็นมูลค่า 2,000 ปอนด์ทองคำต่อปี และเสียค่าปรับที่ละเมิดสนธิสัญญาครั้งก่อนด้วยมูลค่า 6,000 ปอนด์ทองคำ
445 เบิลด้าเสียชีวิต ทำให้อัตติล่าปกครองดินแดนเพียงลำพัง
447 อัตติล่านำกองทัพไปทางใต้ของอาณาจักรไบแซนไทน์ ผ่านโมอีเซีย (Moesia)
Battle of the Utus, อัตติล่า ปะทะกับกองทัพของไบแซนไทน์ ที่นำโดยนายพลอาร์เนกิสคลัส (magister militum Arnegisclus) ซึ่งในการรบนี้ทำให้อาร์เนกิสคลัส ถูกสังหาร
หลังจากมีชัยชนะอัตติล่าก็นำกองทัพฮันบุกหลายเมืองรอบๆ คาบสมุทรบัลข่าน (Balkans) ไปจนถึงเมืองเทอร์โมไลแล (Thermopylae) แต่ว่ากรุงคอนสแตนติโนเปิ้ลยังคงไม่ถูกคุกคามเพราะว่ามีกำแพงเมืองช่วยป้องกันเอาไว้
448 แม็กซิมินัส (Maximinus) เป็นทูตจากอาณาจักรไบแซนไทน์ (Byzantine) ที่จักรพรรดิธีโอโดเซียส ที่ 2 (Emperor Theodosius II) ส่งมายังอาณาจักรฮัน โดยที่คณะของแม็กซิมินสัสมี ปริสคัส (Pricus) ติดตามมาด้วย คณะทูตของไบแซนไทน์เดินทางไปถึงฮันในปี 449
ในภายหลัง ปริสคัส เป็นผู้เขียนหนังสือ The History of Byzantium จำนวน 8 เล่ม ซึ่งเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับอัตติล่า
ช่วงเวลานี้อัตติล่า อภิเษกกับ กรีกา (Kreka) ซึ่งเชื่อกันว่าเธอเป็นคนที่ไบแซนไทน์ส่งมาพร้อมกับคณะของปริสคัส … อัตติล่ากับกรีกา มีรัชทายาทด้วยกันสามพระองค์คือ แอลแลค (Ellac), เดนกิซิช (Dengizich), เออร์แน็ค (Ernak)
450 อัตติล่า มีแผนที่จะโจมตีอาณาจักรวิซิกอธ (Visigoth Kingdom) โดยที่อัตติล่าในเวลานี้มีความสัมพันธ์อันดีกับจักรพรรดิวาเรนติเนียน ที่ 3 (Emperor Valentinian III) แห่งอาณาจักรโรมันตะวันตก ผ่านทางแม่ทัพ ฟลาเวีย เอเตียส (Flavius Aëtius) ที่เคยหนีเข้าไปอยู่กับชาวฮันอยู่ช่วงหนึ่งในปี 433 และได้รับความช่วยเหลือด้านกำลังพลจนทำให้ เอเตียส เอาชนะพวก กอธ (Goths) และ บากัวแด(Bagaudae) จนเอเตียสได้รับความดีความชอบจนได้รับตำแหน่งนายพล (magister militum)
แต่ว่าจักรพรรดิวาเรนติเนียนนั้น มีน้องสาวชื่อว่า โฮโนเรีย (Honoria) เธอได้เดินทางมาหาอัตติล่า พร้อมแหวน โดยตัวเธอเองนั้นตั้งใจที่จะหนีการถูกบังคับให้แต่งงานกับวุฒิสมาชิกของโรมันคนหนึ่ง แต่อัตติล่าเข้าใจว่านี่เป็นการยืนข้อเสนอในการแต่งงานจากจักรพรรดิโรมัน … อัตติล่าได้ตอบตกลงที่จะแต่งงาน และขอดินแดนครึ่งหนึ่งของโรมันตะวันตกเป็นของหมั่น
แต่ว่าเมื่อจักรพรรดิวาเรนติเนียนรู้ความจริง พระองค์ก็สั่งเนรเทศโฮโนเรีย และปฏิเสธเรื่องการแต่งงานระหว่างอัตติล่ากับโฮโนเรียว่าผิดกฏหมายและไม่ถูกต้อง แต่ว่าอัตติล่าประกาศว่าข้อเสนอของเขานั้นถูกต้องและอ้างสิทธิในดินแดนโรมัน
อัตติล่ารวบรวมกองทัพจากรัฐอาณานิคมของเขา และยกทัพไปยังโรมันตะวันตก
451 บุกดินแดนโรมันโกล (Roman Gaul) หรือบริเวณประเทศฝรั่งเศสในปัจจุบัน กองทัพของฮันเผชิญหน้ากับกองกำลังผสมระหว่างอาณาจักรโรมันและชาวแฟรงก์
เมษายน, อัตติล่า ยึดเมตซ์ (Metz) สตรัสบัวร์ก (Strasbourg) มาได้
สมรภูมิกาตาลอเนียน (Battle of the Catalaunian Plains) การรบที่ทุ่งกาตาลอเนียน เป็นการรบใหญ่ที่สุดระหว่างอาณาจักรฮันกับอาณาจักรโรมัน โดยกองทัพโรมันนำโดย ฟลาเวียส เอเตียส (Flavius Aetius) ซึ่งผลการรบในสมรภูมินี้ ถือว่าอัตติล่าเป็นฝ่ายแพ้ และต้องล่าถอยไป แต่ว่า ธีโอโดริค (Theodoric) กษัตริย์ของวิซิกอธ ก็ถูกสังหารในการสู้รบ
452 อัตติล่า บุกอิตาลี เพื่อทวงสัญญาการแต่งงานกับโฮโนเรียอีกครั้ง
ตำนานเล่ากันว่าเมืองเวนิช (Venice) สร้างขึ้นในช่วงเวลานี้เพราะว่าชาวอิตาลีต้องการหนีการรุกราน จึงลงไปอยู่ในทะเล ทั้งยังมีตำนานเล่าอีกว่าบัลลังค์หินหน้าพิพิธภัณฑ์โบราณคดี บนเกาะตอร์เซลโล่ (Isle of Torcello) เป็นบัลลังค์ที่อัตติล่าใช้นั่งเมื่อมาถึงเวนิช บัลลังค์นี้ถูกเรียกว่า “Scourge of God”
เมื่อกองทัพของฮันเดินทางมาถึงริมฝั่งแม่น้ำโป (River Po) พวกเขาก็หยุดพักกันที่นี่ ระหว่างนี้จักรพรรดิวาเลนติเนียน ที่ 3 ของโรมันก็ได้ส่งพระสันตะปาปาลีโอ ที่ 1 (Pope Leo I) มาเป็นฑูตเพื่อเจรจาสันติภาพ ซึ่งสามารถบรรลุข้อตกลงและอัตติล่าก็ได้ถอยทัพฮันกลับไป
453 มีนาคม, สวรรคต โดยที่สาเหตุการเสียชีวิตเป็นปริศนา บ้างเล่าว่าเขาเสียชีวิตในคืนที่อภิเษกกับ อิลดิโก (Ildico)
หลังจากอัตติล่าสวรรคต อาร์ดาริค (Ardaric) ชาวเจปิดส์ (Gepids) ซึ่งเป็นที่ปรึกษาของเขา ก็ได้เป็นแกนนำชนเชื้อสายเยอรมันขึ้นต่อต้านการปกครองโดยฮัน ทำให้จักรวรรดิฮัน ล่มสลายอย่างรวดเร็ว